در افشای اطلاعات اشخاص وابسته چه کسانی هستند؟

 

موارد مرتبط با افشای اطلاعات اشخاص وابسته یکی از متداول ترین سوالات از موسساتی است که کار خدمات حسابداری را انجام میدهند . با توجه به این امر در این مبحث به موضوع افشای اطلاعات اشخاص وابسته در صورتهای مالی می پردازیم .

 

هدف این استاندارد، تعیین الزامات افشا در صورت ‌های مالی واحد تجاری برای جلب نظر استفاده‌کنندگان به این امر است که وضعیت مالی، عملکرد مالی و انعطاف‌پذیری مالی واحد تجاری ممکن است تحت تأثیر وجود اشخاص وابسته و معاملات و مانده حساب‌ های فی مابین قرارگرفته باشد.

 

 این استاندارد باید در موارد زیر بکار گرفته شود :

1. تشخیص روابط و معاملات با اشخاص وابسته،
2. تشخیص مانده حساب‌های فیمابین واحد تجاری و اشخاص وابسته آن،
3. تشخيص شرایطی که افشای موارد مدرج در بندهای "الف" و "ب" الزامی می‌شود و د تعیین اقشای لازم درباره موارد مندرج در بندهای "1" و "2".

 

واحدهای تجاری تحت کنترل دولت ، در خصوص معاملات با سایر واحدهای تجاری که مستقیماً و نه از طریق واحدهای تجاری گزارشگر تحت کنترل دولت می‌باشند، در دامنه کاربرد این استاندارد قرار نمی‌گیرد، مگر اینکه اوراق سهام با اوراق مشارکت واحد تجاری گزارشگر به عموم عرضه شده یا در جریان عرضه عمومی‌باشد.

 

طبق استاندارد، معاملات با اشخاص وابسته و مانده حساب‌های فیمابین باید در صورت‌های مالی کلیه واحد های تجاری ازجمله صورت ‌های مالی جداگانه واحد تجاری اصلی، شریک خاص یا سرمایه گذار که طبق استانداردهای حسابداری مربوطه ارائه می‌شود افشا گردد.

 

درصورتهای مالی یک واحد تجاری، معاملات با اشخاص وابسته و مانده حساب‌های فیما بین با سایر واحدهای تجاری گروه افشا می‌شود. در صورت ‌های مالی تلفیقی، معاملات با اشخاص وابسته درون گروهی و مانده حساب ‌های درون گروهی حذف می‌گردد.

 

 

اصطلاحات افشای اطلاعات اشخاص وابسته

اصطلاحات ذیل در این استاندارد با معانی مشخص زیر بکار رفته است :

 

شخص وابسته

یک شخص در صورتی وابسته به واحد تجاری است که :

 

 الف. به ‌طور مستقیم یا غیرمستقیم از طریق یا چند واسطه :

 

1. واحد تجاری را کنترل کند، یا توسط واحد تجاری کنترل شود، یا با آن تحت کنترل واحد قرار داشته باشد (شامل واحد های تجاری اصلی، واحدهای تجاری فرعی و واحدهای تجاری فرعی هم گروه) .
    
2. در واحد تجاری نفوذ قابل ملاحظه داشته باشید .
    
3. بر واحد تجاری کنترل مشترک داشته باشد .

 

ب. واحد تجاری وابسته آن واحد باشد (طبق تعریف استاندارد حسابداری شماره ۲۰ با عنوان حسابداری سرمایه‌گذاری در واحد های تجاری وابسته ) .

 

ج. مشارکت خاص آن واحد باشد (طبق تعریف استاندارد حسابداری شماره ۲۳ با عنوان حسابداری مشارکت های

خاص » .

 

 د. از مدیران اصلی واحد تجاری با واحد تجاری اصلی آن باشد .

 

ه . خویشاوند نزدیک اشخاص اشاره شده در بندهای "الف " یا "د" باشد .

 

و. توسط اشخاص اشاره شده در بندهای "د" یا "ه" کنترل می‌شود، تحت کنترل مشترک با تقود قابل ملاحظه آنان است و یا اینکه سهم قابل ملاحظه ای از حق رأی آن به‌طور مستقیم یا غیر مستقیم در اختیار ایشان باشد و از طرح بازنشستگی خاص کارکنان واحد تجاری با طرح بازنشستگی خاص کارکنان اشخاص وابسته به آن و همچنین واحدهای تجاری تحت کنترل این‌گونه طرحها باشد .

 

معامله با شخص وابسته

انتقال منابع، خدمات یا تعهدات بین اشخاص وابسته صرف نظر از مطالبه یا عدم مطالبه بهای آن است. خویشاوندان نزدیک. خویشاوند نسبی و سببی فرد که انتظار می‌رود در معامله با واحد تجاری، وی را تحت نفود قرار دهد یا تحت نفوذ وی واقع شود که معمولاً شامل خویشاوندان نسبی و سببی طبقه اول تا سوم است.

کنترل توانایی راهبری سیاستهای مالی و عملیاتی یک واحد تجاری به‌ منظور کسب منافع اقتصادی از فعالیت‌های آن مدیران اصلی. اشخاصی که به‌طور موظف یا غیرموظف اختیار و مسئولیت برنامه ریزی، هدایت و کنترل فعالیت‌های واحد تجاری را به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم بر عهده دارند، ازجمله شامل اعضای هیأت مدیره، مدیر عامل و مدیران ارشد اجرایی.

 

کنترل مشترک

مشارکت در کنترل یک فعالیت اقتصادی به‌موجب یک توافق قراردادی.

 

نفوذ قابل ملاحظه

توانایی مشارکت در تصمیم‌گیریهای مربوط به سیاستهای مالی و عملیاتی واحد تجاری، ولی نه در حد کنترل سیاستهای مزبور.

 

 

هدف از افشای اطلاعات اشخاص وابسته

رابطه با اشخاص وابسته از ویژگیهای معمول فعالیت‌های تجاری است. برای مثال، برخی واحدهای تجاری بخشی از فعالیت‌ های خود را از طریق واحد های تجاری فرعی، مشارکتهای خاص و واحدهای تجاری وابسته انجام می دهند . در این شرایط، واحد تجاری با داشتن کنترل، کنترل مشترک با نفوذ قابل ملاحظه می‌تواند بر سیاستهای مالی و عملیاتی واحد سرمایه پذیر تأثیر بگذارد.

 

رابطه با شخص وابسته می‌تواند بر وضعیت مالی، عملکرد مالی و انعطاف‌پذیری مالی واحد تجاری تأثیر داشته باشد. اشخاص وابسته ممکن است معاملاتی انجام دهند که اشخاص غیر وابسته انجام نمی دهند. برای مثال، یک واحد تجاری فرعی ممکن است کالاهای خود را به قیمت با شرایطی متفاوت با سایر مشتریان به واحد تجاری اصلی بفروشد. همچنین مبالغ معاملات بین اشخاص وابسته ممکن است با مبالغ مشابه بين اشخاص غیر وابسته یکسان نباشد.

 

به دلایل مذکور، آگاهی از معاملات ، مانده حساب‌های فیمابین و رابطه با اشخاص وابسته ممکن است بر ارزیابی استفاده‌کنندگان صورت‌های مالی از عملیات واحد تجاری شامل ارزیابی ریسک و فرصت‌های پیش روی واحد تجاری، تأثیر بگذارد. در ارزیابی هرگونه رابطه احتمالی با اشخاص وابسته، به محتوای رابطه و نه صرفاً شکل قانونی آن توجه می‌ شود.

 

طبق مفاد این استاندارد، اشخاص زیر لزوما اشخاص وابسته نیستند :

 

 الف۔ دو واحد تجاری صرفاً بواسطه داشتن عضو هیأت مدیره با مدیر اصلی مشترک، علیرغم وجود بندهای "د"و"و" در تعريف شخص وابسته .

 

ب. دو شریک خاص صرفاً بواسطه داشتن کنترل مشترک بر یک مشارکت خاص .

 

 ج. تأمین‌کنندگان منابع مالی، اتحادیه های تجاری، شوراهای کارگری، مؤسسات خدمات عمومی و ادارات دولتی، صرفاً به واسطه معاملات عادی با واحد تجاری (حتی اگر بتواند آزادی عمل واحد تجاری را محدود با در فرآیند تصمیم‌گیری آن مشارکت کنند) .

 

 د. مشتریان، فروشندگان، صاحبان حق امتیاز، توزیع کنندگان با نمایندگی هایی که واحد تجاری حجم قابل ملاحظه ای از معاملات تجاری خود را با آن‌ها انجام می‌دهد، هرگاه رابطه صرفاً به واسطه وابستگی اقتصادی حاصل شده باشد.

 

 

افشای اطلاعات اشخاص وابسته در صورتهای مالی

ماده ۱۲۹ اصلاحیه قانون تجارت در مورد شرکت‌های سهامی مقرر می‌دارد که هیات مدیره شرکت، گزارشی در خصوص معاملات با برخی اشخاص وابسته به اولین مجمع عمومی عادی صاحبان سهام ارائه کند. اگرچه افشای اطلاعات در مورد معاملات با اشخاص وابسته طبق این استاندارد دربرگیرنده اقلام بااهمیت معاملات مشمول ماده ۱۲۹ است گزارش کامل معاملات یاد شده، طبق قانون ضرورت دارد. اطلاعات لازم طبق ماده ۱۲۹ در یادداشت توضیح از یادداشت مربوط به معاملات با اشخاص وابسته یا به صورت پیوست صورت‌های مالی افشا می ‌شود.

 

روابط بین واحدهای تجاری اصلی و فرعی باید صرف نظر از انجام یا عدم انجام معامله بین آن‌ها افشا شود. واحد باید نام واحد تجاری اصلی و در صورت متفاوت بودن، کنترل کننده نهایی را افشا کند. چنانچه هیچ یک از احدهای تجاری اصلی و کنترل کننده نهایی، صورت‌های مالی برای استفاده عمومی تهیه نکند، نام واحد تجاری اصلی بعدی که این کار را انجام می‌دهد باید افشا شود

 

در صورت انجام معاملات بین اشخاص وابسته، به‌منظور درک اثر بالقوه رابطه با شخص وابسته بر صورت‌های مالی، واحد تجاری باید ماهیت این رابطه را همراه با اطلاعاتی درباره معاملات و مانده حساب‌های فیمابین افشا کنند. حداقل افشا باید شامل موارد زیر باشد:

 

(الف) مبلغ معاملات .

(ب) مانده حساب‌های فیمابین، نحوه تسویه و نرخ سود تضمین شده .

(ج) جزئیات هرگونه تضمین ارائه‌شده با دریافت شده .

(د) ذخيره مطالبات مشکوک الوصول مربوط به ماده حساب‌های فیمابین .

(ه) هزینه مطالبه سوخت شده و مشکوک الوصول طی دوره ناشی از معاملات با اشخاص وابسته .

 

 

الزامات افشای بند بالا باید برای هر یک از طبقات زیر انجام شود :

 

(الف) واحد تجاری اصلی

(ب) واحدهای تجاری دارای کنترل مشترک با نفوذ قابل ملاحظه بر واحد تجاری

(ج) واحدهای تجاری فرعی

(د) واحدهای تجاری وابسته

(ه) مشارکتهای خاصی که واحد تجاری در آن شریک خاص است

(و) مدیران اصلی واحد تجاری با واحد تجاری اصلی آن

(د) سایر اشخاص وابسته

 

 

موارد زیر نمونه‌هایی از معاملاتی است که اگر با اشخاص وابسته انجام شود افشا می‌گردد :

 

(الف) خرید یا فروش کالا

(ب) خرید یا فروش دارایی‌های غیر جاری

(ج) ارائه یا دریافت خدمات

(د) اجاره ها

(ه) انتقال پروژه های تحقیق و توسعه

(و) انتقالات ناشی از قرارداد حق امتیاز

(ز) تأمین منابع مالی اعم از کوتاه مدت و بلند مدت

(ح) تأمین الضمين ها و وثایق

(ط) تسویه بدهی‌ها از طرف واحد تجاری یا توسط واحد تجاری از طرف شخص دیگر

 

معاملات با اشخاص وابسته اساساً در دوره‌ای افشا می‌شود که صورت‌ های مالی واحد تجاری تحت تأثیر آن‌ها قرار رفته است. با این حال، در راستای ارائه اطلاعات مفید، افشای اطلاعات در مورد انعقاد قراردادهایی که عمدتا صورت‌های ای دوره‌های آتی را تحت تأثیر قرار خواهد داد، در دوره انعقاد این‌گونه قراردادها، ضرورت می‌یابد.

 

افشای اینکه شرایط معاملات با اشخاص وابسته با شرایط حاکم بر سایر معاملات انجام‌شده در روال عادی زاد و متدهای واحد تجاری (معاملات حقیقی) یکسان است باید تنها زمانی صورت گیرد که این امر قابل اثبات باشد. در صورت وجود تفاوت بااهمیت بین شرایط معاملات با اشخاص وابسته و شرایط حاکم بر معاملات حقیقی، موارد افتراق باید افشا شود.

 

اقلام با ماهیت مشابه باید به صورت مجموع افشا شود، مگر اینکه درک اثرات معاملات با اشخاص وابسته بر صورتهای مالی واحد تجاری مستلزم افشای آن‌ها به صورت جداگانه باشد.