تشخیص درآمد اشخاص حقوقی از طریق رسیدگی به دفاتر و اسناد و مدارک

همانطور که می دانید روش های تشخیص درآمد اشخاص حقوقی روش های مختلفی را شامل می شود. یک از عمومی ترین این روش ها استفاده از دفاتر حسابداری است. علاوه بر این اسناد و مدارک حسابداری نیز می توانند به عنوان ملاکی برای تشخیص درآمد مشمول مالیات برای اشخاص حقوقی به شمار روند. در این مقاله برای همه فعالین عرصه خدمات مالیاتی به تفصیل موارد مرتبط با این موضوع را مورد بررسی قرار خواهیم داد.

 

نحوه محاسبه درآمد مشمول مالیات از طریق رسیدگی به دفاتر، اسناد و مدارک

چنانچه دفاتر و اسناد و مدارک ارائه شده برای محاسبه درآمد مشمول مالیات به نظر اداره امور مالیاتی یا هیأت متشکل از سه نفر حسابرس منتخب رییس کل سازمان مالیاتی (هیأت موضوع بند (۳) ماده ۹۷ قانون مالیات های مستقیم اصلاحیه مورخ 27/11/1380) حسب مورد قابل رسیدگی تشخیص شود، درآمد مشمول مالیات از طریق رسیدگی به دفاتر، اسناد و مدارک صورت خواهد گرفت. در این روش ادارات امور مالیاتی اقلام هزینه و استهلاک ابرازی مؤدی را با احکام فصل هزینه ­های قابل قبول و استهلاک (مواد ۱۴۷ لغایت ۱۴۹ ق.م.م) مطابقت می­دهند. هزینه­ های ابرازی در صورت انطباق و یا احراز شرایط قانونی، قبول وگرنه اقلام غیرقابل قبول را برگشت داده و به درآمد مشمول مالیات اضافه و یا از زیان ابرازی کسر خواهند نمود. به دلیل گستردگی فصل هزینه­ های قابل قبول مالیاتی و به منظور تمرکز بیشتر در یادگیری، فهرست و شرایط هزینه­های قابل قبول مالیاتی به صورت جداگانه در مقاله بعدی(قسمت سوم) ارائه شده است.

 

روش رسیدگی به دفاتر با قبول کلیه هزینه ­ها

مالیات = نرخ × (درآمد مشمول مالیات) سود ابرازی = هزینه ابرازی - فروش ابرازی

 

 

روش رسیدگی به دفاتر با برگشت هزینه­ ها

مالیات = نرخ × درآمد مشمول مالیات = هزینه غیرقابل قبول + سود ابرازی = هزینه ابرازی - فروش ابرازی

 

 

درآمد مشمول مالیات از طریق على الرأس

مطابق ماده ۹۷ قانون مالیات های مستقیم (اصلاحیه مورخ 27/11/1380)، در صورت بروز هر یک از موارد ذیل، درآمد مشمول مالیات به روش علی الرأس تعیین می­گردد:

 

1. در صورتی که تا چهار ماه پس از پایان سال مالی ترازنامه و حساب سود و زیان به اداره امور مالیاتی ذی­ربط تسلیم نشده باشد.
    
2. در صورتی که مؤدی به درخواست کتبی اداره امور مالیاتی مربوط از ارائه دفاتر و یا مدارک حساب در محل کار خود خودداری نماید. هرگاه مؤدی از ارائه قسمتی از مدارک حساب خودداری نماید چنانچه مربوط به هزینه باشد از احتساب آن جزء هزینه ­های قابل قبول خودداری می­ شود و در صورتی که مربوط به درآمد باشد درآمد مشمول مالیات این قسمت از طريق على الرأس تعیین خواهد شد.
    
3. در صورتی که دفاتر و اسناد و مدارک ابرازی برای محاسبه درآمد مشمول مالیات به نظر اداره امور مالیاتی غیرقابل رسیدگی تشخیص شود و یا به علت عدم رعایت موازین قانونی و آیین ­نامه تحریر دفاتر مورد قبول واقع نشود و متعاقبا هیأت سه نفره موضوع بند(۳) ماده ۹۷ قانون مالیات های مستقیم (اصلاحیه مورخ 27/11/1380) نظر اداره امور مالیاتی را در مورد مردود یا غیرقابل رسیدگی بودن دفاتر قبول نماید.

 

 

نحوه محاسبه درآمد مشمول مالیات از طریق على الرأس

 

در روش على الرأس درآمد مشمول مالیات از حاصل ضرب قرائن مالیاتی در ضرایب مالیاتی بدست می­آید.

 

ضریب یا ضرایب مالیاتی × قرینه یا قرائن مالیاتی = درآمد مشمول مالیات

 

مطابق ماده ۱۵۲ قانون مالیات های مستقیم (اصلاحیه مورخ 27/11/1380)، قرائن مالیاتی عبارت است از عواملی که در هر رشته از مشاغل با توجه به موقعیت شغل برای تشخیص درآمد مشمول مالیات به طور على الرأس به کار می­ رود و فهرست آن عبارتند از: خرید سالانه، فروش سالانه، درآمد ناویژه، میزان تولید در کارخانجات، ارزش حق واگذاری محل کسب، جمع كل وجوهی که بابت حق التحریر و حق الزحمه وصول عوارض و مصرف تمبر عاید دفترخانه اسناد رسمی می­شود یا میزان تمبر مصرفی آنها و سایر عوامل به تشخیص کمیسیون تعیین ضرایب.

 

مطابق ماده ۱۵۳ قانون مالیات های مستقیم (اصلاحیه مورخ 27/11/1380)، ضرایب مالیاتی عبارت است از ارقام مشخصه­ ای که حاصل ضرب آنها در قرینه مالیاتی در موارد تشخیص على الرأس درآمد مشمول مالیات تلقی می­ گردد. ضرایب مالیاتی توسط کمیسیون تعیین ضرایب مالیاتی برای صاحبان مشاغل (اعم از اشخاص حقیقی و حقوقی) بر حسب نوع فعالیت و با توجه به جریان معاملات و اوضاع و احوال اقتصادی تعیین می­ گردد.

 

شرکت مالیاتی برای استفاده از مجموعه ضرایب مالیاتی در ارائه خدمات به اشخاص حقوقی باید به نکات زیر توجه نماید :

 

1. ضرایب تشخیص درآمد مشمول مالیات که توسط کمیسیون تعیین ضرایب مالیاتی برای صاحبان مشاغل (اعم از اشخاص حقیقی و حقوقی) بر حسب نوع فعالیت و با توجه به جریان معاملات و اوضاع اقتصادی تعیین می­ گردند. در موارد تشخیص على الرأس (مطابق مقررات مواد ۹۷ و ۹۸ ق.م.م اصلاحیه مورخ 27/11/1380) و به طور کلی در مورد مؤدیانی که به تکالیف و وظایف قانونی خود به طور دقیق عمل نمی­ نمایند، می­ بایست مبنای محاسبه و تعیین درآمد مشمول مالیات قرار گیرد.
    
2. نظر به اینکه در مورد معاملات (خرید و فروش)، معمولا تنها برای فروش ضریب تعیین می­شود. چنانچه در خصوص فعالیت­های واردات، عمده فروشی و خرده فروشی و غیره مبلغ فروش مؤدیان مالیاتی مذکور مشخص نبوده و فقط قیمت خرید و یا قیمت تمام شده کالای وارداتی (که با توجه به قوانین و مقررات مربوطه تعیین شده است) در اختیار باشند برای تعیین مبلغ فروش مؤدیان یاد شده قیمت مذکور حسب مورد در فرمول زیر درج و سپس نسبت به فروش احتسابی اعمال ضریب می­گردد:
    

(عدد ضریب فروش - 100)÷(100×قیمت خرید یا قیمت تمام شده کالای وارداتی)=مبلغ فروش

 

3. در مواردی که از طرف مراجع دولتی ذی­ربط برای تولید یا فروش کالایی، نرخ سود معینی، مشخص شده و مراتب رعایت نرخ مذکور توسط مؤدی طی دوره عملکرد مورد نظر به تأیید مراجع ذی­ربط رسیده باشد، نرخ سود مورد نظر درخصوص آن بخش از فروش ابرازی مندرج در اظهارنامه مالیاتی که با نرخ مزبور صورت گرفته است، با تشخیص اداره امور مالیاتی ذی­ربط، به جای ضریب مالیاتی قابل اعمال می­باشد.

 

 

توجه شود که مطابق بند (۳) بخشنامه شماره 27876/6887/4/30 مورخ 24/6/1375، در مواردی که درآمد مشمول مالیات تعیین شده به طریق على الرأس بنا به جهانی کمتر از سودی است که مؤدیان مالیاتی در صورت­های مالی تسلیمی در مهلت مقرر یا خارج از آن ابراز نموده ­اند سود مندرج در صورت­ های مالی با توجه به مفاد تبصره ۲ ماده ۲۱۰ قانون مالیات های مستقیم و مقررات قانون مدنی در باب اقرار باید مبنای محاسبه مالیات قرار گیرد.

 

 

روش على الرأس با در نظر گرفتن فروش ابرازی شرکت

مالیات = نرخ × درآمد مشمول مالیات = ضریب × فروش ابرازی

 

 

روش على الرأس با برآورد (افزایش) فروش شرکت

مالیات = نرخ × درآمد مشمول مالیات = ضریب × فروش بر آوردی (افزایش یافته)

 

 

درآمد مشمول مالیات آن دسته از درآمدهای اشخاص حقوقی که طبق مقررات قانون مالیات­های مستقیم نحوه دیگری برای تشخیص آن مقرر شده است.  با توجه به اینکه روش یاد شده به صورت مشروح در مقالات قبلی توضیح داده شده است، لذا از تکرار آن در اینجا خودداری می­گردد. برای مطالعه در این رابطه می توانید به مقاله مربوط به این موضوع مراجعه کنید .