نحوه محاسبه مالیات بر درآمد اتفاقی و تعریف معافیت های آن

نحوه محاسبه مالیات بر درآمد اتفاقی وابسته به تعریف درآمد اتفاقی است. باب سوم قانون مالیات های مستقیم ( مالیات بر درآمد ) و در فصل ششم آن به مالیات بر درآمد اتفاقی اشاره شده است. منبعی که هیچ گاه مورد توجه قرار نگرفته و در آمارهای سالانه سازمان امور مالیاتی به عنوان وصولی های مالیاتی جایگاه قابل توجهی نداشته است. حتی کمک ها، جوائز و هدایای بلاعوض (درآمد اتفاقی) طبق ردیف ۶ ماده ۱۳ مندرج در فصل پنجم (موارد عدم شمول ارسال فهرست معاملات) آیین نامه اجرایی موضوع تبصره ۳ ماده ۱۶۹ قانون مالیات های مستقیم (آیین نامه شماره ۴۶۳۷۸/۳۹۴۹/۲۰۰ مورخ ۱۸/۰۳/۱۳۹۵) معاف از ارسال فهرست موضوع ماده ۱۶۹ قانون مالیات های مستقیم می باشند.

 

در مقاله پیش رو به بحث مالیات بر درآمد اتفاقی موضوع ماده ۱۱۹ ق.م.م و ارتباط ماده مذکور به عبارت مندرج در قسمت اخیر ماده ۱۰۵ ق.م.م ” به استثنای مواردی که طبق مقررات این قانون دارای نرخ جداگانه ای می باشد” پرداخته و ابهامی در رسیدگی و تشخیص مالیات بر درآمد اتفاقی اشخاص حقوقی از این بابت طرح و در پایان نتیجه گیری و پیشنهادی برای رفع ابهام ارایه می گردد. علاوه بر این در رابطه با مالیات هبه هم توضیحاتی ارائه می گردد.

 

 

تعریف درآمد اتفاقی

 

در تعریف درآمد اتفاقی باید بگوییم که مطابق ماده ۱۱۹ قانون مالیات های مستقیم، درآمد نقدی و غیرنقدی که شخص حقیقی یا حقوقی به صورت بلاعوض و یا از طریق معاملات محاباتی و یا به عنوان جایزه یا هر عنوان دیگر از این قبیل تحصیل می نماید، مشمول مالیات اتفاقی می باشد. به عنوان مثال اگر شخصی وجهی را به صورت بلاعوض به شخص دیگر هبه و یا مالی را در قبال عوضی نازل به دیگری واگذار نماید و یا شخصی در قرعه کشی خرید کالا جایزه ای نصیبش شود، شخص منتفع مشمول مالیات بر درآمد اتفاقی خواهد بود.

 

علاوه بر این در تعریف درآمد اتفاقی لازم است بدانید که مطابق بند ۱۰ بخشنامه شماره 505/96/200 مورخ 24/2/1396 در خصوص نحوه بررسی و رسیدگی به تراکنش های بانکی مشکوک، چنانچه بر اساس اظهارات صریح و مکتوب مؤدی، در قبال وجوه واریزی به حساب های بانکی وی، مابه ازایی اعم از کالا یا خدمات توسط مؤدی ارائه نشده و یا در آینده ارائه نشود، و یا وجوه واریزی ناشی از معاملات محاباتی بوده و یا بر اساس اسناد و مدارک بدست آمده و تحقیقات صورت گرفته، منشأ وجوه واریزی مشخص نشود، این امر مؤيد وجود درآمد اتفاقی برای مؤدی بوده و حسب مقررات فصل ششم از باب سوم قانون مالیات های مستقیم مشمول مالیات خواهد بود. در اجرای این بند دریافت وجوهی که ناشی از جبران خسارت بوده مشمول مالیات درآمد اتفاقی نخواهد شد. وجوه دریافتی ناشی از خسارت حسب مورد می بایستی بر اساس منشأ خسارت مورد رسیدگی و اقدام مقتضی قرار گیرد.

 

 

درآمد مشمول مالیات اتفاقی

 

مطابق ماده ۱۲۰ قانون مالیات های مستقیم، درآمد مشمول مالیات اتفاقی عبارت است از:

صد درصد درآمد حاصله و در صورتی که غیرنقدی باشد، ارزش مال به بهای روز تحقق درآمد طبق مقررات قانون مالیات های مستقیم تقویم و مشمول مالیات می شود، مگر در مورد املاکی که در اجرای مفاد ماده ۶۴ ق.م.م برای آنها ارزش معاملاتی تعیین شده است که در این صورت ارزش معاملاتی مأخذ محاسبه مالیات قرار خواهد گرفت.
 

در مورد صلح معوض و هبه معوض به استثنای مواردی که مشمول ماده ۶۳ ق.م.م می باشد درآمد مشمول مالیات عبارت خواهد بود از مابه التفاوت ارزش عوضین که بر اساس مقررات این ماده تعیین می شود نسبت به طرف معامله ای که از آن منتفع شده است. همچنین مطابق ماده ۶۳ ق.م.م نقل و انتقال قطعی املاکی که به صورتی غیر از عقد بیع انجام می شود به استثنای نقل و انتقال بلاعوض که طبق مقررات مربوط مشمول مالیات است، مشمول مالیات نقل و انتقال قطعی املاک خواهد بود و چنانچه عوضین، هر دو ملک باشند هر یک از متعاملين به ترتیب فوق مالیات نقل و انتقال قطعی مربوط به ملک واگذاری خود را پرداخت خواهند نمود.

 

معافیت های مالیاتی درآمد اتفاقی

 

معافیت های مالیاتی در آمد اتفاقی مطابق ماده ۱۲۷ ق.م.م، موارد زیر مشمول مالیات بر درآمد اتفاقی نخواهد بود:

 

1. کمک های نقدی و غیرنقدی بلاعوض سازمان های خیریه یا عام المنفعه یا وزارتخانه ها یا مؤسسات دولتی و شرکت های دولتی یا شهرداری ها با نهاد های انقلاب اسلامی به اشخاص حقیقی غیر از مواردی که مشمول مالیات فصل حقوق است. به عنوان مثال کمک های سازمان بهزیستی به افراد تحت پوشش.
    
2. وجوه با کمک های مالی اهدایی به خسارت دیدگان جنگ، زلزله، سیل، آتش سوزی و یا حوادث غیرمترقبه دیگر مشمول مالیات بر درآمد اتفاقی نخواهد بود. به عنوان مثال کمک سازمان هلال احمر و سایر اشخاص حقوقی و حقیقی به زلزله زدگان.
    
3. جوایزی که دولت برای تشویق صادرات و تولید و خرید محصولات کشاورزی پرداخت می نماید. مطابق تبصره ماده ۱۲۷ ق.م.م ضوابط اجرایی بند های الف و ب طبق آیین نامه ای خواهد بود که از طرف وزارت امور اقتصادی و دارایی و وزارت کشور تهیه خواهد شد.

 

 

نحوه محاسبه مالیات بر درآمد اتفاقی

 

با نرخ مالیات بر درآمد اتفاقی در خصوص اشخاص حقیقی نرخ مقرر در ماده ۱۳۱ قانون مالیات های مستقیم و در مورد اشخاص حقوقی نیز به استناد بخشنامه شماره 158/97/230 مورخ 24/11/1397 نرخ مقرر در ماده ۱۳۱ ق.م.م می باشد.

 

 

وظایف مودیان مالیات بر درآمد اتفاقی

 

مطابق ماده ۱۲۳ ق.م.م، در صورتی که منافع مالی به طور دائم یا موقت بلاعوض به کسی واگذار شود انتقال گیرنده مکلف است مالیات منافع هر سال را در سال بعد پرداخت نماید.

 

مطابق ماده ۱۲۶ ق.م.م، صاحبان درآمد موضوع فصل مالیات بر درآمد اتفاقی مكلف اند هر سال اظهارنامه مالیاتی خود را در مورد منافع موضوع ماده ۱۲۳ ق.م.م تا آخر اردیبهشت ماه سال بعد و در سایر موارد(به غیر از منافع) تا پایان ماه بعد از تاریخ تحصیل در آمد یا تعلق منافع به اداره امور مالیاتی مربوط تسلیم و مالیات متعلق را بپردازند در صورتی که معامله در دفاتر اسناد رسمی انجام و مالیات وصول شده باشد تکلیف تسلیم اظهارنامه ساقط است.

 

لازم است توجه داشته باشید که اشخاص حقیقی در مورد منافع موضوع ماده ۱۲۳ قانون مالیات های مستقیم، مكلف اند اظهارنامه مالیاتی خود را تا آخر اردیبهشت ماه سال بعد به اداره امور مالیاتی مربوط تسلیم و مالیات متعلق را بپردازند و اشخاص حقیقی در مورد سایر موارد (به غیر از منافع) مكلف اند اظهارنامه مالیاتی خود را تا پایان ماه بعد از تاریخ تحصیل در آمد یا تعلق منافع به اداره امور مالیاتی مربوط تسلیم و مالیات متعلق را بپردازند. لیکن در خصوص اشخاص حقوقی به استناد تبصره ماده ۱۱۰ ق.م.م، اشخاص حقوقی نسبت به درآمدهایی که طبق مقررات قانون مالیات های مستقیم نحوه دیگری برای تشخیص آن مقرر شده است مکلف به تسليم اظهارنامه مالیاتی جداگانه که در فصل های مربوط پیش بینی شده است نیستند. معهذا اشخاص حقوقی مكلف اند در مورد تمامی منابع مالیاتی مربوط از جمله منافع موضوع ماده ۱۲۳ ق.م.م اظهارنامه واحد همراه با ترازنامه و حساب سود و زیان متکی به دفاتر و اسناد و مدارک خود را حداکثر تا چهار ماه پس از سال مالی به اداره امور مالیاتی مربوط تسلیم و حسب مورد مالیات متعلق را پرداخت نمایند.