مالیات حقوق 1400 و قوانینی که ماموران مالیاتی نمی خواهند شما بدانید!

مالیات حقوق 1400 را می توان در دسترس ترین راه تامین مالی دولت از طریق دریافت مالیات دانست. سازمان امور مالیاتی ایران با وضع قوانینی در رابطه با درآمد اشخاص حقیقی و حقوقی این قانون را رسما به اجرا گذاشته و تخطی از آن را به عنوان یکی از انواع جرائم مالیاتی محسوب می کند. ماموران مالیاتی عزیز هم که در کمین و منتظر چاق و چله شدن مودیان مالیاتی هستند تا آن ها را به یکی از جرائم مالیاتی نسبت دهند و به یک لقمه چرب و نرم تبدیل کنند !

اما چرا عده ای از فعالین اقتصادی در ایران وضع این قوانین مالیاتی حقوق و دستمزد بسیار راضی هستند ؟

و در مقابل چرا عده ای از مودیان به مالیات وضع شده بر حقوق های سال 1400 معترض اند و آن را عاملی رکودی می دانند و از آن عصبانی اند ؟

تنها تفاوت دو دسته و در اطلاع از قوانین، معافیت ها و بخشنامه های مربوط به مالیات لیست حقوق و دستمزد سال 1400 است . عده ای از معافیت ها و قوانین این حوزه اطلاع کامل دارند و می توانند از آن ها در جهت تسریع در رشد مجموعه خود بهره بگیرند و در مقابل عده ای هیچ آگاهی از این معافیت ها ندارند و در این میان متضرر می شوند !

اگر به شکل حرفه ای امور مالیاتی را پیگیری می کنید حتما می دانید که برای سال مالیاتی 1400 بسیاری از قوانین حمایتی در قالب معافیت های مالیاتی شکل گرفته اند. بخشی از این قوانین مربوط به مالیات حقوق است. اما در واقع مشکل اینجاست که بجز کسانی که به عنوان شرکت حسابداری معتبر مشغول فعالیت هستند و همواره اطلاعات بروز دارند، بقیه افراد عادی از این قوانین معافیت بی اطلاع اند. دقیقا این ها هستند آن قوانینی که ماموران مالیاتی نمی خواهند شما بدانید!

همان گونه که می دانیم مالیات ها در دو دسته کلی مالیات های مستقیم و غیر مستقیم تقسیم می شوند. هر کدام از این دو دسته نیز دارای زیر شاخه هایی می باشند. یکی از زیر شاخه های مالیات های مستقیم مالیات بر درآمد است و مالیات بر حقوق زیر مجموعه این شاخه می باشد. مودیان بسیاری هستند که به دلیل عدم اطلاع از قوانین مربوطه به حقوق و دستمزد متحمل جرائم سنگین و اتلاف وقت بسیار برای رسیدگی به آن شده اند. با توجه به مشکلات متعدد مودیان در این رابطه و عدم شفافیت قوانین و بخشنامه های آن تصمیم به جمع آوری و ارائه کامل تمامی موارد مربوط به مالیات حقوق گرفتیم که در ادامه به آن ها خواهیم پرداخت .

موضوعاتی که در رابطه با مالیات حقوق 1400 در این مقاله آورده شده و سوالاتی که با مطالعه این مقاله به پاسخ آن ها دست پیدا خواهید کرد در دوازده سرفصل شامل موارد ذیل می باشد:

این نوع از مالیات دقیقا چیست؟
اشخاص مشمول آن چه کسانی هستند؟
نحوه محاسبه و فرمول آن چگونه است؟
معافیت های مربوط به آن شامل چه مواردی می شود؟
نرخ مالیات حقوق چند درصد است؟
تقویم مزایای غیر نقدی به نقدی را در این رابطه چگونه انجام دهیم؟
تکالیف مودیان و پرداخت کنندگان چیست؟
وظایف، تکالیف و اختیارات اداره امور مالیاتی در این رابطه چیست؟
بخش نامه های مهم به همراه ذکر نکات با اهمیت آن.
استرداد مالیات بر درآمد حقوق چگونه انجام می شود؟
در صورت تخطی از قوانین مالیاتی، جرائم مربوط به آن چیست؟
برای پرداخت آن به کدام سایت و سامانه پرداخت مراجعه کنیم؟ ( آخرین بخش مقاله برای کسانی که قصد ورود مستقیم به سامانه مالیات بر حقوق را دارند )

مالیات بر درآمد حقوق چیست؟

قانون مالیات های مستقیم در تعریف این مبحث آورده است که : پرداخت هایی که وفق قانون کار و سایر قوانین، به اشخاص حقیقی که به صورت مستمر در خدمت دیگری (اعم از شخص حقیقی یا شخص حقوقی) در قبال تسلیم نیروی کار خود بابت اشتغال در ایران، بر حسب مدت یا کار انجام یافته، به طور نقد یا غیر نقد صورت می پذیرد به عنوان حقوق محسوب و مشمول مقررات فصل مالیات بر درآمد خواهد بود.

در شرح قانون فوق باید بگوییم که : ویژگی بارز پرداخت هایی که در قالب حقوق انجام می شود آن است که شخص به صورت مستمر ( مثلا ساعاتی در هر روز یا هر هفته یا هر ماه ) و به طور موظف بنا به قرارداد کتبی یا شفاهی عهده دار انجام امور مذکور می باشد. همچنین از این بابت مبالغی در مقاطع زمانی مشخص از اشخاص حقیقی یا حقوقی دریافت می نماید. این گونه دریافتی های ذکر شده مشمول مالیات بر درآمد حقوق می باشد.

اشخاص مشمول مالیات بر درآمد حقوق چه کسانی هستند؟

مطابق ماده ۱ ق.م.م هر شخص حقیقی ایرانی مقیم ایران (به عنوان نمونه کلیه حقوق بگیران بخش دولتی و خصوصی در ایران)، هر شخص حقیقی ایرانی مقیم خارج از ایران (به عنوان نمونه سفرا) و هر شخص حقیقی غیر ایرانی افراد خارجی که در ایران حقوق دریافت می دارند، نسبت به درآمد حقوقی که در ایران تحصیل می نماید مشمول پرداخت مالیات بر درآمد حقوق می باشد.

نحوه محاسبه درآمد مشمول مالیات حقوق

در تعریف درآمد مشمول مالیات حقوق باید ذکر کنیم که : مطابق ماده ۸۳ ق.م.م درآمد مشمول مالیات حقوق عبارت است از حقوق (مقرری یا مزد يا حقوق اصلی) و مزایای مربوط به شغل اعم از مستمر و یا غیر مستمر قبل از وضع کسور و پس از کسر معافیت های مقرر در قانون مالیات های مستقیم.

فرمول محاسبه حالت اول :

معافیت - حقوق و مزایای مربوط به شغل (اعم از مستمر و غیرمستمر) = درآمد مشمول مالیات حقوق

نکته قابل ذکر در این مورد که حسابداران شرکت حسابداری معتبر حتما باید به آن توجه کنند این است که : در صورتی که درآمد حقوق پس از کسر کسور باشد، برای محاسبه مالیات حقوق، در ابتدا باید مبلغ کسور به درآمد حقوق اضافه شود و پس از آن مالیات حقوق محاسبه گردد.

فرمول محاسبه حالت دوم :

معافیت - (كسور به حقوق و مزایای مربوط به شغل اعم از مستمر و غیر مستمر) = درآمد مشمول مالیات حقوق

معافیت مالیات حقوق سال 1400

در رابطه با معافیت های مالیاتی که می تواند بر حقوق وارد شود موارد ذیل قابل ذکر هستند :

الف - مطابق ماده ۸۴ ق.م.م، میزان معافیت مالیات بر درآمد سالانه مشمول مالیات حقوق از یک یا چند منبع، هر ساله در قانون بودجه سنواتی مشخص می شود.

ب - مطابق ماده ۹۱ ق.م.م درآمد های حقوق به شرح زیر از پرداخت مالیات معاف است:

رؤسا و اعضای مأموریت های سیاسی خارجی در ایران و رؤسا و اعضای هیأت های نمایندگی فوق العاده دول خارجی نسبت به درآمد حقوق دریافتی از دولت متبوع خود به شرط معامله متقابل و همچنین رؤسا و اعضای هیأت های نمایندگی سازمان ملل متحد و مؤسسات تخصصی آن در ایران نسبت به درآمد حقوق دریافتی از سازمان و مؤسسات مزبور در صورتی که تابع دولت جمهوری اسلامی ایران نباشند.
رؤسا و اعضای مأموریت های کنسولی خارجی در ایران و همچنین کارمندان مؤسسات فرهنگی دول خارجی نسبت به درآمد حقوق دریافتی از دولت متبوع خود به شرط معامله متقابل.
کارشناسان خارجی که با موافقت دولت جمهوری اسلامی ایران از محل کمک های بلاعوض فنی و اقتصادی و علمی و فرهنگی دول خارجی و یا مؤسسات بین المللی به ایران اعزام می شوند نسبت به حقوق دریافتی آنان از دول متبوع با مؤسسات بین المللی مذكور.
کارمندان محلی سفارتخانه ها و کنسولگری ها و نمایندگی های دولت جمهوری اسلامی ایران در خارج نسبت به درآمد حقوق دریافتی از دولت جمهوری اسلامی ایران در صورتی که دارای تابعیت دولت جمهوری اسلامی ایران نباشند به شرط معامله متقابل.
حقوق بازنشستگی و وظیفه و مستمری و پایان خدمت و خسارت اخراج و بازخرید خدمت و وظیفه یا مستمری پرداختی به وراث و حق سنوات و حقوق ایام مرخصی استفاده نشده.
هزینه سفر و فوق العاده مسافرت مربوط به شغل.
مسکن واگذاری در محل کارگاه یا کارخانه جهت استفاده کارگران و خانه های ارزان قیمت سازمانی در خارج از محل کارگاه یا کارخانه که مورد استفاده کارگران قرار می گیرد.
وجوه حاصل از بیمه بابت جبران خسارت بدنی و معالجه و امثال آن.
عیدی سالانه یا پاداش آخر سال جمعة معادل یک دوازدهم میزان معافیت مالیاتی موضوع ماده ۸۴ ق.م.م.
خانه های سازمانی که با اجازه قانونی یا به موجب آیین نامه های خاص در اختیار مأموران کشوری گذارده می شود.
وجوهی که کارفرما بابت هزینه معالجه کارکنان خود با افراد تحت تکفل آنها مستقیما یا به وسیله حقوق بگیر به پزشک یا بیمارستان به استناد اسناد و مدارک مثبته پرداخت کند.
مزایای غیر نقدی پرداختی به کارکنان حداکثر معادل دو دوازدهم معافیت موضوع ماده ۸۴ ق.م.م.
درآمد حقوق پرسنل نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران اعم از نظامی و انتظامی، مشمولان قانون استخدامی وزارت اطلاعات و جانبازان انقلاب اسلامی و جنگ تحمیلی و آزادگان.

نکته- مطابق ماده 56 قانون جامع خدمات رسانی به ایثارگران، صد درصد حقوق و فوق العاده شغل و سایر فوق العاده ها اعم از مستمر و غیر مستمر شاهد، جانبازان، آزادگان و رزمندگان با حداقل دوازده ماه حضور در جبهه از پرداخت مالیات معاف می باشد.

ج - مطابق ماده ۹۲ ق.م.م پنجاه درصد (۵۰%) مالیات حقوق کارکنان شاغل در مناطق کمتر توسعه یافته طبق فهرست سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور بخشوده می شود.

نکته اول - مطابق بخشنامه شماره ۹۸۹۵۰ مورخ 9/11/1386 ، درآمد حقوق پرسنل سازمان صنایع هوایی نیروهای مسلح و شرکت های وابسته از شمول مالیات بر درآمد حقوق معاف می باشد.

نکته دوم - درآمد حقوق کارکنان شاغل در مناطق آزاد تجاری صنعتی با رعایت مقررات ماده ۱۳ قانون مناطق آزاد از مالیات معاف می باشد.

نکته سوم - مطابق بخشنامه شماره 4529/210 مورخ 27/2/1390و دادنامه شماره ۶۰۱ مورخ 9/12/1389 وجوهی که تحت عناوین مهد کودک، یارانه غذا، ایاب و ذهاب، بن کالا به حقوق بگیران موضوع قانون خدمات کشوری پرداخت می گردد، موضوع از شمول احکام مواد ۸۲ و ۸۳ ق.م.م خارج می باشد. مع الوصف پرداختی های یاد شده برای کارکنان دولت مشمول مالیات حقوق نمی باشد.

نکته چهارم - بند های (۱) لغایت (۳) بخشنامه شماره 19418/4385/211 مورخ 7/11/1383. که در ذیل آوره شد است:

کسر حق بیمه های درمانی حقوق بگیر و افراد تحت تکفل و حق بیمه پرداختی بابت بیمه عمر شخص حقوق بگیر (به استثنای بیمه های عمر و پس انداز که قابل کسر نمی باشد) از درآمد حقوق بیمه شدگان سازمان تأمین اجتماعی و سازمان خدمات درمانی و سایر مؤسسات بیمه گر، که پرداخت حقوق آنان معمولا به صورت ماهیانه صورت می پذیرد، توسط کارفرمایان ذی ربط فاقد اشکال قانونی است و آن ها می توانند با ضمیمه نمودن اسناد مربوط به فهرست حقوق پرداختی در احتساب درآمد مشمول مالیات حقوق، کسور یاد شده را منظور نمایند.

کارفرمایان بیمه شدگان سازمان تأمین اجتماعی می توانند صرفا با کسر دو هفتم از سهم حق بیمه پرداختی حقوق بگیران بیمه شده و کارفرمایان بیمه شدگان سازمان خدمات درمانی و سایر مؤسسات بیمه گر ایرانی نیز می توانند با کسر کل سهم حق بیمه پرداختی حقوق بگیران بیمه شده خود، از درآمد حقوق آنان و با قید میزان آن در فهرست های حقوق، تسلیمی به اداره امور مالیاتی ذی ربط مالیات متعلق را محاسبه نمایند.

چنانچه پرداخت کنندگان حقوق برای حقوق بگیران خود با مؤسسات بیمه ایرانی اقدام به انعقاد قرارداد بیمه عمر و بیمه های درمانی تکمیلی نموده و ماهیانه سهم حق بیمه مربوط به حقوق بگیر را از حقوق وی کسر و به مؤسسات بیمه پرداخت نمایند، در این صورت نیز مجاز هستند ضمن درج میزان حق بیمه پرداختی سهم حقوق بگیر در فهرست های حقوقی تسلیمی به اداره امور مالیاتی مربوط و ضمیمه نمودن گواهی مؤسسه بیمه به آن، نسبت به کسر حق بیمه پرداختی از درآمد حقوق آنان اقدام نمایند.

نکته پنجم - مطابق بخشنامه شماره 99/93/230 مورخ 4/9/1393 و در اجرای ماده ۵۶ قانون جامع خدمات رسانی به ایثارگران، به منظور تشویق کارفرمایان کارگاه ها به جذب مشمولان موضوع ماده ۲۹ قانون یاد شده، دولت موظف است کارفرمایانی را که با هماهنگی بنیاد شهید و امور ایثارگران پس از اخذ تعهدات لازم و انعقاد قراردادی که مبین تعهدات طرفین باشد اقدام به جذب نیرو در راستای تأمین نیروی انسانی مورد نیاز خود می نمایند، مشمول تسهیلاتی به شرح ذیل قرار دهد:

ماده ۵۶- صد در صد حقوق و فوق العاده شغل و سایر فوق العاده ها اعم از مستمر و غیر مستمر شاهد، جانبازان و آزادگان از پرداخت مالیات معاف می باشند.

نکته ششم - در اجرای تصویب نامه شماره ۱۶۵۳۰۴/ت ۵۲۲۳۴هـ مورخ 16/12/1394 هیأت وزیران، ماده (۲) مقررات اجرایی ماده (۹) قانون حمایت از شرکت ها و مؤسسات دانش بنیان و تجاری سازی نوآوری و اختراعات موضوع بند(۱۱) تصویب نامه شماره ۲۰۲۹۵۶/ت۵۴۶۵۱۳ مورخ 17/10/1391 به شرح زیر اصلاح گردید:

ماده ۲- واحدهای پژوهشی و فناوری و مهندسی مستقر در پارک های علم و فناوری و شهرکهای فناوری نسبت به فعالیت های مذکور از تاریخ صدور مجوز توسط مدیریت پارک و نیز کارکنان شاغل در واحدهای یاد شده از معافیت موضوع ماده ۱۳ قانون چگونگی اداره مناطق آزاد تجاری صنعتی آن برخوردار خواهند بود. تشخیص فعالیت مرتبط با مأموریت واحد های یاد شده و کارکنان شاغل در واحد های مزبور برای اجرای ماده ۹ قانون با مدیریت پارک علم و فناوری می باشد.

مع الوصف درآمد حقوق کارکنان یاد شده معاف از مالیات بر درآمد حقوق می باشد.

نکته هفتم - مطابق ماده ۲۰ قانون حمایت از حقوق معلولان مصوب 20/12/1396 مجلس شورای اسلامی، پنجاه درصد حقوق و مزایا یا دستمزد مشمول مالیات یکی از اولیاء افراد دارای معلولیت خیلی شدید و شدید مادامی که مسئولیت پرداخت هزینه های مرتبط با معلولیت فرد بر عهده اولیاء است از پرداخت مالیات معاف است. گواهی تأیید نوع و شدت معلولیت افراد مشمول این ماده از سوی کمیسیون پزشکی تشخیص نوع و شدت معلولیت سازمان ارائه خواهد شد.

نرخ مالیات حقوق 1400

الف - مطابق بند (الف) تبصره (6) قانون بودجه سال ۱۳۹۸، سقف معافیت مالیاتی موضوع ماده (84) ق.م.م در سال ۱۳۹۸ سالانه مبلغ سیصد و سی میلیون ( 330000000) ریال تعیین می شود. نرخ مالیات بر کل درآمد کارکنان دولتی و غیر دولتی اعم از حقوق و مزایای فوق العاده (به استثنای تبصره های (۱) و (۲) ماده (۸۹) قانون مالیات های مستقیم و اصلاحات بعدی آن و با رعایت ماده (5) قانون اصلاح پاره ای از مقررات مربوط به اعضای هیأت علمی مصوب 16/12/1368 با اصلاحات و الحاقات بعدی) و کارانه مازاد بر مبلغ مذکور تا یک و نیم برابر آن مشمول مالیات سالانه ده درصد (۱۰%) و نسبت به مازاد یک و نیم برابر تا دو و نیم برابر آن مشمول مالیات سالانه پانزده درصد (%15) و نسبت به مازاد دو و نیم برابر تا چهار برابر آن مشمول مالیات سالانه بیست درصد (۲۰%) و نسبت به مازاد چهار برابر تا شش برابر مشمول مالیات بیست و پنج درصد (۲۵%) و نسبت به مازاد شش برابر سی و پنج درصد (۳۵%) می باشد.

ب - مطابق تبصره ۱ ماده ۸۶ ق.م.م، در مورد پرداخت هایی که از طرف غیر از پرداخت کننده اصلی حقوق به اشخاص حقیقی، به عمل می آید، پرداخت کنندگان مکلفند هنگام هر پرداخت، مالیات متعلق را با رعایت معافیت های قانونی مربوط به حقوق به جز معافیت موضوع ماده (۸۴) این قانون، به نرخ مقطوع ده درصد( ۱۰%) محاسبه، کسر و حداکثر تا پایان ماه بعد با فهرستی حاوی نام و نشانی دریافت کنندگان و میزان آن به اداره امور مالیاتی محل، پرداخت کنند و در صورت تخلف، مسؤول پرداخت مالیات و جریمه های متعلق خواهند بود.

نکته : وجوه پرداختی به اشخاصی که با حفظ رابطه استخدامی با سازمان متبوع خود در سازمان های دیگر شاغل می باشند بدون کسر معافیت موضوع ماده ۸۶ اصلاحی قانون موصوف، مشمول مالیات حسب مقررات تبصره ۱ ماده ۸۹ ق.م.م خواهد بود.

ج - مطابق تبصره ۲ ماده ۸۶ ق.م.م، پرداخت های دانشگاه ها، مراکز و مؤسسات آموزش عالی، پژوهشی و فناوری که دارای مجوز از شورای گسترش آموزش عالی وزارت خانه های علوم، تحقیقات و فناوری و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و سایر مؤسسات آموزشی و پژوهشی قانونی دارای مجوز رسمی از وزارتین فوق الذکر می باشند، به اشخاص حقیقی اعم از کارکنان و غیر کارکنان خود در قالب حق التدریس مشمول مالیات مقطوع به نرخ ده درصد( ۱۰%) و حق التحقيق، حق پژوهش و قرارداد های پژوهشی و تحقیقاتی مشمول مالیات مقطوع به نرخ پنج درصد (۵%) با رعایت سایر احکام مقرر در تبصره (۱) خواهد بود.

نکته اول - مطابق بخشنامه شماره 144/96/200 مورخ 19/10/1396 ، نظر به اینکه در خصوص تسری احکام مربوط به بخشودگی و معافیت مالیات بر درآمد حقوق از جمله معافیت موضوع بند ۱۴ ماده ۹۱ و بخشودگی مالیاتی موضوع ماده ۹۲ ق.م.م و معافیت موضوع ماده ۵۶ قانون جامع خدمات رسانی به ایثارگران، به مبالغ پرداختی (حقوق) در اجرای مقررات تبصره های (۱) و (۲) ماده ۸۶ قانون مالیات های مستقیم مصوب 27/4/1396 ، به اشخاص مشمول بخشودگی و معافیت های مزبور، ابهاماتی مطرح می باشد لذا متذکر می گردد:

با عنایت به صراحت حکم مذکور در تبصره (1) ماده ۸۶ قانون موصوف، که به موجب آن مقرر گردیده است، در مورد پرداخت هایی که از طرف غیر از پرداخت کننده اصلی حقوق به اشخاص حقیقی به عمل می آید، پرداخت کنندگان مکلفند هنگام هر پرداخت، مالیات متعلق را با رعایت معافیت های قانونی مربوط به حقوق، به جز معافیت موضوع ماده ۸۴ این قانون، به نرخ مقطوع ده درصد (۱۰%) محاسبه، کسر و حداکثر تا پایان ماه بعد با فهرستی حاوی نام و نشانی دریافت کنندگان و میزان آن به اداره امور مالیانی محل پرداخت کنند..." و عبارت "با رعایت سایر احکام مقرر در تبصره (۱)" در مفاد تبصره (۲) ماده ۸۶ قانون یاد شده، همچنین با ملحوظ نظر قرار دادن اینکه کلیه پرداخت های موضوع تبصره (۱) و حسب مورد در تبصره (۲) ماده ۸۶ قانون یادشده در قالب پرداخت حقوق می باشد، لذا در صورت پرداخت وجوه موضوع تبصره های مذکور به هر یکی از اشخاص صدرالاشاره، به استثنای معافیت موضوع ماده ۸۴ ق.م.م، سایر بخشودگی ها و معافیت های حقوق از جمله بخشودگی مالیاتی موضوع ماده ۹۲ قانون مذکور و معافیت های مالیانی موضوع ماده ۹۱ قانون مالیاتهای مستقیم، ماده ۵۶ قانون جامع خدمات رسانی به ایثارگران، بند (ز) ماده ۸۸ قانون برنامه ششم توسعه و معافیت مالیات بر در آمد حقوق ناشی از فعالیت در مناطق آزاد تجاری- صنعتی با رعایت ماده ۱۳ قانون چگونگی اداره، مناطق آزاد تجاری- صنعتی، در این خصوص نیز تسری می یابد.

نکته دوم : مطابق بخشنامه شماره 172/97/200 مورخ 22/12/1397 ، با توجه به ابهامات موجود در خصوص نحوه تسعیر ارز و از آنجا که به موجب مصوبات اخیر هیأت محترم وزیران و بخشنامه های بانک مرکزی تغییراتی در نحوه تأمین ارز در سال ۱۳۹۷ اعمال گردیده است، به منظور رفع ابهامات مالیاتی ایجاد شده در این خصوص، مقرر می دارد:

انواع نرخ ارز مورد اشاره در دستورالعمل شماره 524/93/200 مورخ 22/6/1393 (مرجع، مبادله ای، و توافقی) به نرخ رسمی، بازار ثانویه (سامانه نیما) و نرخ آزاد(سنا) تغییر یافته است.
چنانچه تخصیص یا پرداخت حقوق و مزایای حقوق بگیران به صورت ارزی تخصیص یا پرداخت گردد، نرخ تسعیر ارز برای محاسبه مالیات حقوق (اعم از مالیات حقوق اتباع ایرانی یا خارجی) فارغ از منشأ تأمین ارز بر اساس نرخ آزاد ارز (اعلامی در سامانه سنا) در تاریخ تخصیص یا پرداخت حسب مورد خواهد بود.
درآمد حقوق اتباع خارجی که در ایران اشتغال دارند، اعم از اینکه کارفرما (پرداخت کننده حقوق) ایرانی یا خارجی با اینکه مقیم خارج و فاقد شعبه و نمایندگی در ایران باشد، از مصادیق درآمد های موضوع بند (5) ماده ۱ قانون مالیات های مستقیم بوده و با رعایت مقررات مشمول مالیات حقوق خواهد بود.
مفاد بند 4-3 بخشنامه شماره 42176/9124/4/30 مورخ 23/8/1378 در خصوص پرداخت حقوق به وجه رایج کشور متبوع توسط کارفرمایان خارجی، مورد تأکید است.

نکته سوم - مطابق بند (۳) بخشنامه شماره 7/98/200 مورخ 24/1/1398، حقوق اعضا هیأت علمی دانشگاه ها با رعایت ماده 5 قانون اصلاح پاره ای از مقررات مربوط به اعضای هیأت علمی آموزشی و پژوهشی) شاغل و بازنشسته دانشگاه ها و مؤسسات آموزش عالی مصوب 16/12/1386با اصلاحات و الحاقات بعدی، با رعایت معافیت های مقرر در قانون مالیات های مستقیم، در سال ۹۸ مشمول مالیات به نرخ ۱۰ درصد خواهد بود.

نکته چهارم - مطابق بند (4) بخشنامه شماره 4/98/200 مورخ 24/1/1398 ، بر اساس ماده 5 قانون اصلاح پاره ای از مقررات مربوط به پایه حقوقی اعضا رسمی هیأت علمی آموزشی و پژوهشی) شاغل و بازنشسته دانشگاه ها و مؤسسات آموزش عالی از درآمد مشمول مالیات حقوق اعضای هیأت علمی موضوع این قانون، با رعایت معافیت های مقرر در قانون مالیات های مستقیم حداکثر ۱۰ درصد به عنوان مالیات کسر می گردد.

با توجه به اینکه در بند (الف) تبصره مذکور عبارت کارانه خارج از موارد استثنا شده مربوط به حقوق اعضای هیأت علمی به کار رفته، بنابراین کارانه دریافتی توسط اعضای هیأت علمی مشمول نرخ ۱۰ درصد نبوده و با توجه به میزانی که حقوق و مزایای اعضای هیأت علمی دانشگاه ها نرخ پلکانی مقرر را پوشش می دهد. به نرخ های بعدی مشمول مالیات خواهد بود.

به عنوان مثال : چنانچه حقوق و مزایای فوق العاده اعضای هیأت علمی مبلغ 1155000000 ریال باشد، کارانه دریافتی به نرخ های مربوط به درآمد مازاد بر مبلغ یادشده (حسب مورد ۲۰ درصد، ۲۵ و ۳۰ درصد) مشمول مالیات خواهد بود.

خاطر نشان می گردد، معافیت حقوق موضوع ماده ۸۶ ق.م.م ابتدا به حقوق و مزایای فوق العاده اعضا هیأت علمی اعمال می شود در صورتی که معافیت مذکور مازاد بر حقوق و مزایای فوق العاده باشد، مازاد معافیت مذکور قابل اعمال به کارانه دریافتی اعضا هیأت علمی نیز خواهد بود.

با توجه به گستردگی خدمات حسابداری در این رابطه، در ادامه این مبحث تکالیف مؤدیان و پرداخت کنندگان و همچنین وظایف، تکالیف و اختیارات اداره امور مالیاتی در این رابطه را بررسی خواهیم کرد. علاوه بر موارد ذکر شده، نکاتی مانند استرداد این نوع مالیات و جرایم این حوزه را نیز مورد بررسی قرار خواهیم داد. در صورت هرگونه اعلام قانون جدید در سال 1400 مطمئنا قوانین یا بخشنامه های جدید اعلامی به بخش های گذشته و آتی این مقاله اضافه خواهد شد.

چگونگی تقویم مزایای غیر نقدی به نقدی در مبحث حقوق

در صورتی که جزء دریافتی های حقوق بگیر درآمد غیر نقدی نیز باشد، برای محاسبه درآمد مشمول مالیات حقوق باید درآمد های غیر نقدی به معادل نقدی آن تقویم گردد. مطابق تبصره ماده ۸۳ ق.م.م درآمد غیر نقدی مشمول مالیات حقوق به شرح زیر تقویم و محاسبه می شود:

الف - مسکن با اثاثیه معادل بیست و پنج درصد (۲۵%) و بدون اثاثیه بیست درصد (۲۰%) حقوق و مزایای مستمر نقدی (به استثنای مزایای نقدی معاف موضوع ماده ۹۱ ق.م.م) در ماه پس از وضع وجوهی که از این بابت از حقوق کارمند کسر می شود.
ب - اتومبیل اختصاصی با راننده معادل ده درصد( ۱۰%) و بدون راننده معادل پنج درصد(۵%) حقوق و مزایای مستمر نقدی (به استثنای مزایای نقدی معاف موضوع ماده ۹۱ ق.م.م) در ماه پس از کسر وجوهی که از این بابت از حقوق کارمند کسر می شود.
ج - سایر مزایای غیرنقدی معادل قیمت تمام شده برای پرداخت کننده حقوق.

نکته اول - برای تقویم مزایای غیر نقدی به نقدی (مسکن و اتومبیل) صرفا جمع حقوق و مزایای مستمر نقدی ملاک قرار می گیرد. لذا مزایای غیر مستمر از جمله اضافه کار قابل احتساب نمی باشد.

نکته دوم - برابر بخشنامه شماره 29300/2397/211 مورخ 2/6/1382 ، در خصوص انواع خودرو های دولتی مصوبه مزبور و چگونگی اعمال بند(ب) تبصره ماده ۸۳ ق.م.م مراتب ذیل یادآور می گردد:

طبق بند (ب) تبصره ماده ۸۳ قانون یاد شده، اتومبیل اختصاصی با راننده معادل ده درصد( ۱۰%) و بدون راننده معادل پنج درصد (۵%) حقوق و مزایای مستمر نقدی (به استثنای مزایای نقدی معاف ماده ۹۱ قانون در ماه پس از کسر وجوهی که از این بابت از حقوق کارمند کسر می شود به عنوان درآمد غیرنقدی کارمند مشمول مالیات حقوق خواهد بود.
طبق ماده (۳) آیین نامه فوق الذكر، کلیه خودرو های دستگاه های دولتی به استثنای خودرو های خدمات اختصاصی و تشریفاتی، خودرو های خدمات عمومی محسوب می شوند. بنابراین مشمول بند(ب) ماده ۸۳ ق.م.م نخواهد بود.
خودرو های اختصاصی که با توجه به ضرورت ارائه خدمت، نوع و حساسیت شغل یا اهمیت زیاد با حجم بالای کار و انجام وظایف به موقع و پرهیز از ایجاد وقفه در امور با تائید بالاترین مقام دستگاه اجرایی مربوط در اختیار کارکنان قرار می گیرد و با عنایت مفهوم واگذاری اتومبیل اختصاصی (چگونگی استفاده از آن با تشخیص استفاده کننده است که در حقیقت عبارت از واگذاری حق انتفاع به طور مطلق می باشد که در این صورت شخصی که خودرو با این شرایط در اختیار داشته باشد بدون قید و حصری در مدت معینی همانند مال متعلق به خود محق به بهره برداری از آن خواهد بود. حال آنکه خودرو های دولتی را نمی توان با چنین تسهیلات و فارغ از قیود در مقررات اموال دولتی در اختیار مأموران کشور قرار داد بلکه با توجه به مفاد لایحه قانونی نحوه استفاده از اتومبیل های دولتی مصوب ۱۳۵۸ شورای اسلامی و آیین نامه شماره ۵۹۵۹۰ات /۳۵۱هـ مورخ 15/12/1372 و اصلاحیه اخیر پیوست و دیگر مقررات مربوط، اصولا واگذاری خودرو به مأموران به لحاظ موارد ذکر شده در صدر این بند صورت می پذیرد به منزله خودرو خدمت شناخته شده و از مصادیق بند(ب) تبصره ماده ۸۳ ق.م.م نخواهد بود.
در خصوص سایر کارکنان حقوق بگیر (بخش خصوصی استفاده از خودرو اختصاصی به عنوان یک نوع مزایای غیر نقدی محسوب گردیده می بایست با در نظر گرفتن سایر مزایای غیر نقدی (مستمر و غیرمستمر) حقوق بگیر حداکثر تا سقف معادل دو دوازدهم معافیت سالانه موضوع ماده ۸۴ ق.م.م در سال از پرداخت مالیات معاف و مازاد آن طبق مقررات مربوط مشمول مالیات خواهد بود.

تکالیف مؤدیان و پرداخت کنندگان مالیات بر درآمد حقوق

مطابق ماده ۸۶ ق.م.م، پرداخت کنندگان حقوق هنگام هر پرداخت یا تخصیص آن مكلف اند مالیات متعلق را طبق مقررات قانون مالیاتهای مستقیم محاسبه و کسر و تا پایان ماه بعد ضمن تسلیم فهرستی متضمن نام و نشانی دریافت کنندگان حقوق و میزان آن به اداره امور مالیاتی محل پرداخت و در ماه های بعد فقط تغییرات را صورت دهند. مع الوصف حقوق بگیران ملزم به تسلیم اظهارنامه نمی باشند. لیکن مطابق ماده ۸۸ ق.م.م در مواردی که از اشخاص مقیم خارج که در ایران شعبه یا نمایندگی ندارند حقوق دریافت شود دریافت کنندگان حقوق مكلف اند تا پایان ماه بعد از تاریخ دریافت حقوق مالیات متعلق را طبق مقررات فصل مالیات بر درآمد حقوق به اداره امور مالیاتی محل سکونت خود پرداخت و تا آخر تیرماه سال بعد اظهارنامه مالیاتی مربوط به حقوق دریافتی خود را به اداره امور مالیاتی مزبور تسلیم نمایند.

نکته مهم - تاریخ تحقق مالیات بر درآمد حقوق تاریخ پرداخت یا تاریخ تخصیص می باشد، که در خصوص "تخصيص" لازم به توضیح می باشد که هم دریافتی های غیر نقدی حقوق بگیر و هم مواردی که کارفرما نسبت به شناسایی و ثبت هزینه حقوق در دفاتر قانونی اقدام نموده ولی وجه آن فعلا پرداخت نمی گردد را شامل می شود. برای مثال چنانچه کارفرما هزینه حقوق پرداختی اردیبهشت ماه سال ۱۳۹۸ کارکنان خود را در تاریخ بیست و هشتم اردیبهشت ماه شناسایی و ثبت نماید ليكن پرداخت آن را در تاریخ دهم خردادماه ۱۳۹۸ انجام دهد، در این صورت کارفرما با توجه به تاریخ شناسایی و ثبت هزینه حقوق، بایستی تا پایان خردادماه نسبت به پرداخت مالیات حقوق اقدام نماید.

وظایف، تکالیف و اختیارات اداره امور مالیاتی در رابطه با مالیات بر درآمد حقوق

مطابق ماده ۸۷ ق.م.م، اضافه پرداختی بابت مالیات بر درآمد حقوق طبق مقررات قانون مالیات های مستقیم مسترد خواهد شد مشروط بر اینکه بعد از انقضای تیرماه سال بعد تا آخر آن سال به درخواست کتبی حقوق بگیر از اداره امور مالیاتی محل سکونت مورد مطالبه قرار گیرد. اداره امور مالیاتی مذکور موظف است ظرف سه ماه از تاریخ تسلیم درخواست رسیدگی های لازم را معمول و در صورت احراز اضافه پرداختی و نداشتن بدهی قطعی دیگر در آن اداره امور مالیاتی نسبت به استرداد اضافه پرداختی از محل وصولی های جاری اقدام کند. در صورتی که درخواست کننده، بدهی قطعی مالیاتی داشته باشد اضافه پرداختی به حساب بدهی مزبور منظور و مازاد مسترد خواهد شد.

مطابق ماده ۹۰ ق.م.م در مواردی که پرداخت کنندگان حقوق مالیات متعلق را در موعد مقرر نپردازند یا کمتر از میزان واقعی پرداخت نمایند، اداره امور مالیاتی ذی صلاح محل اشتغال حقوق بگیر، یا در مورد مشمولان تبصره ماده ۸۲ ق.م.م درآمد حقوقی که در مدت مأموریت خارج از کشور از طرف دولت جمهوری اسلامی ایران یا اشخاص مقیم ایران از منابع ایرانی عاید شخص می شود)، اداره امور مالیاتی محل پرداخت کننده حقوق مکلف است مالیات متعلق را به انضمام جرایم موضوع قانون مالیات های مستقیم محاسبه و از پرداخت کنندگان حقوق که در حكم مؤدی می باشند به موجب برگ تشخیص با رعایت مهلت مرور زمان مالیاتی مطالبه کند.

بخشنامه مالیات حقوق به همراه نکات پیرامون

مطابق بخشنامه شماره 33325/230/د مورخ 15/11/1392، وجوه پرداختی به افراد بازنشسته که از سازمان های مختلف حقوق بازنشستگی دریافت می نمایند و مجددا به طور تمام وقت یا نیمه وقت به عنوان حقوق بگیر با مراکز دیگر همکاری می نمایند، با عنایت به ماده ۸۲ ق.م.م همانند سایر حقوق بگیران بدون توجه به وضعیت بازنشستگی آنان پس از کسرمعافیت مقرر در ماده ۸۴ قانون مزبور (مشروط به عدم استفاده از معافیت موضوع ماده ۸۴ قانون فوق به دلیل داشتن درآمد حقوق از محل دیگر) مشمول مالیات بر درآمد حقوق بوده و مالیات آن می بایست وفق مقررات ماده ۸۵ قانون یاد شده محاسبه، کسر و به حساب سازمان امور مالیاتی کشور واریز گردد.

مطابق بخشنامه شماره 36693/200 مورخ 22/12/1389، نظر به اینکه در خصوص نحوه تشخیص و مطالبه مالیات بر در آمد ورزشکاران، مربیان، سرپرستان و کادر فنی تیم های مختلف ورزشی و متمایز نمودن فعالیت های حرفه ای و غیر حرفه ای اشخاص مذکور ابهاماتی مطرح می باشد لذا به منظور یکسان سازی روش های اجرای عملیات مقرر می گردد.

درآمد ورزشکاران و مربیان ورزشی حرفه ای اعم از ایرانی و خارجی که در رشته های مختلف ورزشی فعالیت می نمایند و حسب دستورالعمل های فدراسیون ذی ربط، باشگاه های طرف قرارداد با آنان مکلفند یک نسخه از قرارداد منعقده فی ما بین را در کلیه امور ورزشی حرفه ای به کمیته نقل و انتقالات سازمان لیگ حرفه ای مربوط ارسال و ثبت نمایند. در این صورت اشتغال آنان به عنوان فعالیت حرفه ای محسوب و مشمول مالیات بر درآمد مشاغل با رعایت سایر تکالیف مقرر قانونی مربوط حسب مورد خواهند بود.

وجوهی که ورزشکاران غیر حرفه ای، مربیان، سرپرستان و همچنین کادر فنی و تیم های مختلف ورزشی در قبال تسلیم نیروی کار خود بابت اشتغال به امور ورزشی از اشخاص حقیقی و حقوقی بر حسب مدت زمان معین دریافت می نمایند مشمول فصل مالیات بر درآمد حقوق می باشد که پرداخت کنندگان حقوق مکلفند پس از اعمال معافیت های مقرر مازاد آن را طبق نرخ های مقرر در ماده ۸۵ ق.م.م محاسبه و ضمن رعایت سایر مقررات مربوط وفق ماده ۸۶ ق.م.م مالیات متعلق را ظرف مهلت مقرر کسر و به واحد مالیاتی محل پرداخت نمایند.

استرداد مالیات حقوق

مطابق ماده ۲۴۲ ق.م.م، اداره امور مالیاتی موظف است در هر مورد که به علت اشتباه در محاسبه، مالیات اضافی دریافت شده است و همچنین در مواردی که مالیاتی طبق مقررات این قانون قابل استرداد می باشد، وجه قابل استرداد را از محل وصولی جاری ظرف یک ماه به مؤدی پرداخت کند.

مطابق تبصره ماده ۲۴۲ ق.م.م، مبالغ اضافه دریافتی از مؤدیان بابت مالیات موضوع این قانون به هر عنوان مشمول خسارتی به نرخ یک و نیم درصد (5/1%) در ماه از تاریخ دریافت تا زمان استرداد می باشد و از محل وصولی های جاری به مؤدی پرداخت خواهد شد. حکم این تبصره نسبت به مالیات های تکلیفی و علی الحساب های پرداختی در صورتی که اضافه بر مالیات متعلق باشد در صورتی که ظرف سه ماه از تاریخ درخواست مؤدی مسترد نشود از تاریخ انقضای مدت مزبور جاری خواهد بود.

مطابق ماده ۲۴۳ ق.م.م، در صورتی که درخواست استرداد از طرف مؤدی به عمل آمده باشد و اداره امور مالیاتی آن را وارد نداند، مؤدی می تواند ظرف سی روز از تاریخ اعلام نظر اداره یاد شده از هیأت حل اختلاف مالیاتی درخواست رسیدگی کند. رأی هیأت حل اختلاف مالیاتی در این مورد قطعی و غیر قابل تجدید نظر است و در صورت صدور رأی به استرداد مالیات اضافی اداره مربوط طبق جزء اخیر ماده ۲۴۲ ق.م.م ملزم به اجرای آن خواهد بود.

نکته مهم این بخش آن است که برابر بخشنامه شماره ۳۰4946/2140/4/30 مورخ 28/2/1370 ، چون در مورد نحوه استرداد و همچنین واحد مالیاتی صالح جهت استرداد اضافه پرداختی بابت مالیات بر درآمد حقوق بین برخی از مأموران تشخیص و مؤدیان مالیاتی اختلاف نظرهایی بروز کرده است لذا به منظور رفع ابهام و اتخاذ رویه واحد موارد زیر را متذکر می شود:

الف - در مواردی که کارفرما حسب مفاد ماده ۸۵ ق.م.م و با در نظر گرفتن کلیه معافیت های قانونی مربوط به درآمد حقوق نسبت به کسر و واریز مالیات حقوق بگیر به حوزه مالیاتی اقدام نموده لكن حقوق بگیر به عللی مانند ترک خدمت در ضمن سال و امثالهم بابت مالیات بر درآمد حقوق اضافه پرداختی داشته باشد در چنین مواردی چون کارفرما مقررات مالیاتی را به طور صحیح اجرا نموده است و اضافه پرداختی بر مبنای مقررات تحقق یافته برای استرداد اضافه پرداختی مالیات لازم است حقوق بگیر طبق مدلول ماده ۸۷ ق.م.م اقدام نماید.

ب - هرگاه اضافه پرداختی به علت عدم آگاهی از مقررات و یا استنباط اشتباه در مدلول موارد قانونی و یا اشتباه در محاسبه از طرف کارفرما تحقق یافته است کارفرما بدون رعایت معافیت های مذکور در قانون مانند بند های مختلف ماده ۹۱ ق.م.م یا بخشودگی مالیاتی ماده ۹۲ ق.م.م و یا سایر معافیت ها اقدام به کسر مالیات از حقوق بگیر و واریز آن به حساب مالیاتی نموده باشد چنین مواردی موضوع از شمول حکم ماده ۸۷ ق.م.م خارج بوده و درخواست استرداد آن مقید به محدوده زمانی خاصی نمی باشد و بنا به احکام کلی مواد ۲۴۲ و ۲۴۳ ق.م.م قابل استرداد خواهد بود و حوزه صالح برای استرداد همان حوزه ای است که مالیات به حساب آن واریز شده است. ضمنا در موارد مذکور در این بند کارفرما می تواند حسب درخواست کارکنان ذی نفع و پس از هماهنگی با واحد مالیاتی مربوط نسبت به جبران اضافه پرداختی طی فهرست مالیات حقوق ماه های بعد تا تسویه آن اقدام نماید.

جرایم مالیات حقوق

مطابق ماده ۱۹۷ ق.م.م نسبت به اشخاصی که به شرح مقررات قانون مالیات های مستقیم مکلف به تسلیم صورت یا فهرست یا قرارداد با مشخصات راجع به مؤدی می باشند، در صورتی که از تسلیم آنها در موعد مقرر خودداری و یا برخلاف واقع تسلیم نمایند، جریمه متعلق در مورد حقوق ۲% حقوق پرداختی می باشد و در هر حال با مؤدی متضامنة مسؤول جبران زیان وارده به دولت خواهند بود.

نکته مهمی که در این بخش می توان متذکر شد این است که مطابق بخشنامه شماره 132/69/230 مورخ 5/10/1396 ، نظر به ابهام برخی از ادارات کل امور مالیاتی، در خصوص شمول یا عدم شمول جریمه موضوع ماده ۱۹۷ ق.م.م مصوب 31/4/1394با عنایت به بارگذاری لیست های حقوق در سامانه مالیات بر درآمد حقوق و عدم ارسال نسخه فیزیکی آن به ادارات امور مالیاتی، متذکر می گردد:

از آنجا که ارسال لیست حقوق در موعد مقرر از طریق سامانه مالیات بر درآمد حقوق، به منزله تسليم ليست مزبور به اداره امور مالیاتی محل، در اجرای مقررات موضوع ماده ۸۶ ق.م.م می باشد، لذا مطالبه جریمه موضوع ماده ۱۹۷ قانون موصوف، به جهت عدم تسليم فهرست یادشده به صورت فیزیکی از اشخاصی که در موعد مقرر، نسبت به ارسال و بارگذاری لیست حقوق کارکنان خود در سامانه مزبور اقدام نموده اند، موضوعیت نخواهد داشت.

مطابق ماده ۱۹۹ ق.م.م هر شخص حقیقی یا حقوقی که به موجب مقررات قانون مالیات های مستقیم مکلف به کسر و ایصال مالیات مؤدیان دیگر است در صورت تخلف از انجام وظایف مقرره علاوه بر مسؤولیت تضامنی که با مؤدی در پرداخت مالیات خواهد داشت، مشمول جریمه ای معادل ده درصد (۱۰%) مالیات پرداخت نشده در موعد مقرر و دو و نیم درصد (5/2%) مالیات به ازای هر ماه نسبت به مدت تأخیر از سررسید پرداخت خواهد بود.

چنانچه مالیات توسط دریافت کننده وجوه پرداخت شود، در این صورت جریمه دو و نیم درصد(5/2%) موضوع این ماده تا تاریخ پرداخت مالیات توسط مؤدی مزبور از مکلفین به کسر و ایصال مالیات، مطالبه و وصول خواهد شد.

ورود به سامانه مالیات بر حقوق الکترونیکی

در نهایت به آخرین موضوع در این رابطه رسیدیم. یعنی ورود به سامانه مالیات بر حقوق. با توجه به گسترش خدمات سازمان امور مالیاتی در حوزه الکترونیک مودیان محترم می توانند به دو روش ذیل به سامانه مربوطه دست پیدا کنند:

روش غیر مستقیم ورود به سامانه مالیات بر حقوق

ابتدا از همین جا با کلیک بر روی لینک روبرو https://e3.tax.gov.ir/action/do/show/16 وارد صفحه تسلیم الکترونیکی لیست حقوق کارکنان شوید و سپس در صفحه ای که برای شما باز می شود بر روی گزینه ورود به سامانه جدید تسلیم لیست حقوق کارکنان که به رنگ آبی آورده شده است کلیک کنید.

روش مستقیم ورود به سامانه مالیات بر حقوق روش توصیه شده و سریع تر

در این روش می توانید از همین جا به طور مستقیم با کلیک بر روی ورود به سامانه جدید تسلیم لیست حقوق کارکنان ، از همین جا به طور مستقیم به سامانه دسترسی پیدا کنید. سپس با پر کردن نام کاربری و رمز عبور و پاسخ به سوال امنیتی آن وارد پنل خود شوید.

مشاوره رایگان از طریق پاسخ به سوالات شما

تلفن همراه و ایمیل شما نمایش داده نمی‌شود و تنها برای اطلاع رسانی به شما در هنگام پاسخ به سوالتان مورد استفاده قرار خواهد گرفت.