همه آنچه درباره فعالیت‌ های بیمه عمومی در حسابداری باید بدانید

 

بیمه همواره یکی از مسائل چالشی در بین خدمات حسابداری به شمار می رود . هدف این استاندارد تجویز روش‌های حسابداری برای حق بیمه ، خسارت و مخارج تحصیل بیمه‌های عمومی مستقیم و اتکایی و همچنین افشای اطلاعات این نوع فعالیت‌ها در صورتهای مالی شرکت‌ها و مؤسسات بیمه است. ضمنا سایر استانداردهای حسابداری در صورتی برای فعالیت‌های بیمه عمومی کاربرد دارد که توسط این استاندارد جایگزین نشده باشد.  این استاندارد باید در مورد فعالیت‌های بیمه عمومی و بیمه عمر زمانی به کار گرفته شود و در مورد سایر بیمه‌های زندگی کاربرد ندارد.

 

تعاریف لغات رایج فعالیت‌های بیمه عمومی در حسابداری

اصطلاحات ذیل در این استاندارد با معانی مشخص زیر به کار رفته است:

• بیمه زندگی در مبحث بیمه عمومی در حسابداری به چه معنا بکار رفته ؟

نوعی بیمه مرتبط با حیات یا فوت انسان است که بیمه‌گر نسبت به پرداخت وجوهی معین براساس رویداد مشخصی، اطمینان می‌دهد.

 

• بیمه عمومی در مبحث بیمه عمومی در حسابداری چگونه تعریف شده است ؟

به بیمه‌های غیر از بیمه زندگی اطلاق می‌شود.

 

• بیمه اتکایی در مبحث بیمه عمومی در حسابداری چیست ؟

بیمه‌ای است که به موجب آن یک طرف (بیمه‌گر اتکایی) در ازای دریافت حق بیمه، جبران تمام یا بخشی از خسارت وارده به طرف دیگر (بیمه‌گر واگذارنده) را بابت بیمه نامه یا بیمه نامه‌های صادره و یا قبولی توسط وی، تعهد می‌کند.

 

• بیمه اتکایی نسبی در مبحث بیمه عمومی در حسابداری چه تعریفی دارد ؟

نوعی بیمه اتکایی است که به موجب آن بیمه‌گر اتکایی در قبال دریافت نسبتی از حق بیمه قرارداد بیمه اولیه، تعهد می‌کند به همان نسبت خسارت وارده به بیمه‌گر واگذارنده را جبران کند.

 

• بیمه اتکایی غیرنسبی در مبحث بیمه عمومی در حسابداری چطور تعریف شده است ؟

نوعی بیمه اتکایی است که در آن بیمه‌گر اتکایی در قبال دریافت حق بیمه، تعهد می‌کند تمام یا بخشی از خسارت مازاد بر سقف از پیش تعیین شده را جبران کند.

 

 

شناخت درآمد حق بیمه در مبحث بیمه عمومی در حسابداری

درآمد حق بیمه باید از تاریخ شروع پوشش بیمه‌ای و به محض اینکه حق بیمه به گونه‌ای اتکاپذیر قابل اندازه‌گیری باشد، شناسایی شود. لازم به ذکر است که چنانچه بیمه‌گر براساس قوانین و مقررات مبالغی را از جانب سازمان‌هی دولتی یا سایر اشخاص ثالث از بیمه‌گذار دریافت کند و بدون دخل و تصرف آن را به حساب ذینفع واریز کند، این مبالغ درآمد بیمه‌گر تلقی نمی‌شود.

 

درآمد حق بیمه باید به طور یکنواخت در طول دوره بیمه نامه (برای بیمه‌های مستقیم) یا در طول دوره پذیرش غرامت (برای بیمه‌های اتکایی) شناسایی شود مگر اینکه الگوی وقوع خطر در طول دوره بیمه نامه یکنواخت نباشد که در این صورت درآمد حق بیمه متناسب با الگوی وقوع خطر برآوردی، شناسایی می‌شود.

 

در شرکت حسابداری به دلیل وقوع بسیاری از موارد اختلافی مرتبط با بیمه ، عموما میدانند که در بعضی از انواع بیمه‌ها، حق بیمه با توجه به نتایج رویدادها و اطلاعاتی که تنها در طول دوره بیمه یا پس از آن مشخص می‌شود، تعدیل می‌گردد. برای مثلا، بیمه باربری دریایی و بیمه آتش‌سوزی انبارها از انواع بیمه‌های قابل تعدیل است که در ابتدای دوره بیمه، مبلغ اولیه حق بیمه توسط بیمه‌گذار به بیمه‌گر پرداخت و سپس براساس اعلامیه حمل یا اعلام موجودی، تعدیل می‌شود. در مواردی که طبق بیمه‌نامه، مبلغ حق بیمه در آینده مشمول تعدیل می‌باشد، حق بیمه تعدیل شده باید در موارد ممکن به عنوان مبنای شناسایی درآمد حق بیمه مورد استفاده قرار گیرد. اگر نتوان مبلغ تعدیل را به گونه‌ای اتکاپذیر برآورد کرد، مبلغ اولیه حق بیمه که با توجه به سایر اطلاعات مربوط تعدیل می‌شود باید به عنوان مبنای شناسایی درآمد حق بیمه استفاده شود.

 

بیمه‌گر ممکن است اطلاعات کافی جهت تشخیص بیمه نامه‌های صادر شده در اواخر سال مالی که تاریخ شروع پوشش بیمه‌ای آن قبل از تاریخ ترازنامه است، نداشته باشد. این نوع بیمه‌ها را بیمه نامه‌های «بین راهی» می‌گویند. با توجه به اینکه درآمد حق بیمه از تاریخ شروع پوشش بیمه‌ای شناسایی می‌شود، مبلغ بیمه نامه‌های بین راهی براساس تجارب گذشته و رویدادهای پس از تاریخ ترازنامه برآورد می‌شود و حصه عاید شده آن طبق رویه‌های پیش گفته به عنوان درآمد بیمه شناسایی می‌شود.

 

حق بیمه عاید نشده در مبحث بیمه عمومی در حسابداری

بخشی از حق بیمه مرتبط با بیمه نامه‌های صادره طی دوره مالی که قابل انتساب به پوشش خطر بعد از پایان دوره مالی است به عنوان حق بیمه عاید نشده شناسایی می‌شود. روش‌های برآورد حق بیمه عاید نشده باید به گونه‌ای انتخاب شود که مبلغ برآوردی تفاوت با اهمیتی با بدهی واقعی در تاریخ ترازنامه نداشته باشد. در مواردی که الگوی وقوع خطر در طول دوره بیمه نامه تقریباً یکنواخت است برای محاسبه حق بیمه عاید نشده از روش تناسب زمانی استفاده می‌شود. شیوه‌های محاسبه حق بیمه عاید نشده در روش تناسب زمانی برای بیمه نامه‌های سالانه شامل روزانه (یک بر سیصد و شصت و پنج)، ماهانه (یک بر بیست و چهار)، فصلی (یک بر هشت) و سالانه (یک بر دو) است. در شیوه روزانه حق بیمه عاید نشده شامل مجموع حق بیمه‌های عاید نشده‌ای است که در پایان دوره مالی با توجه به مدت مقضی نشده بیمه نامه‌ها محاسبه می‌شود. در شیوه فصلی فرض می‌شود که صدور بیمه نامه ها در طی فصل به طور یکنواخت در صورتی که در شیوه ماهانه فرض بر این است که صدور بیمه نامه‌ها در طول ماه به طور یکنواخت است. چنانچه صدور بیمه نامه‌ها در طول دوره مالی یکنواخت نباشد هرچه طول دوره مورد نظر برای محاسبه حق بیمه عاید نشده کمتر شود، سطح دقت آن بیشتر می‌شود.

 

در مواردی که حق بیمه متناسب با گذشت زمان به عنوان درآمد شناسایی می‌شود، روش تناسب زمانی باید به گونه‌ای انتخاب و به کار گرفته شود که دقت آن از روش فصلی (یا روش 8/1) کمتر نباشد. چنانچه دوره بیمه نامه بیش از یک سال باشد، در اعمال روش تناسب زمانی حق بیمه یکساله در محاسبات مد نظر قرار می‌گیرد و حق بیمه مازاد بر یک سال، به طور کامل به عنوان حق بیمه عاید نشده محسوب می‌گردد.

 

خسارت در مبحث بیمه عمومی در حسابداری

بدهی بابت خسارت معوق باید برای بیمه‌های مستقیم و اتکایی شناسایی شود. مبلغ خسارت معوق باید باینگر برآورد معقولی از مخارج لازم برای تسویه تعهد فعلی در تاریخ ترازنامه باشد. بدهی بابت خسارت معوق باید شامل مبالغ زیر باشد:

1. خسارت واقع شده‌ای که گزارش نشده است.

2. خسارت گزارش شده‌ای که پرداخت نشده است.

3. خسارتی که به طور کامل گزارش نشده است.

4. مخارج برآوردی تسویه خسارت.

 

حصول اطمینان نسبت به شناسایی هزینه‌ها و بدهی‌های مرتبط با خسارت در دوره مالی مربوط، حائز اهمیت است. خسارت، ناشی از حوادث تحت پوششی است که در طول بیمه نامه اتفاق می‌افتد. برخ یخسارت‌ها در دوره مالی وقوع حادثه به بیمه‌گر گزارش و در همان دوره تسویه می‌شود و برخی نیز ممکن است تا پایان دوره مالی تسویه نشود. همچنین، ممکن است حوادیث واقع و منجر به خسارت شود اما تا پایان دوره مالی به بیمه‌گر گزارش نگردد. اینگونه خسارت‌ها، خسارت واقع شده‌ای که گزارش نشده است نامیده می‌شود. با بدهی مربوط به خسارت واقع شده‌ای که پرداخت نشده است (شامل خسارت گزارش نشده)، با توجه به تجربیات در مورد خسارت واقع شده در گذشته و آخرین اطلاعات موجود برآورد و شناسایی می‌شود. برای برآورد مبلغ خسارت یاد شده، نه تنها تجربیات گذشته بلکه تغییر شرایط از قبیل آخرین حوادث فاجعه‌آمیز و تغییر در حجم و ترکیب خطرات تحت پوشش بیمه در نظر گرفته می‌شود.

 

مبالغ دریافتنی از بیمه‌گر اتکایی بابت خسارت واقع شده، اعم از گزارش شده و گزارش نشده، باید در دوره وقوع از یک طرف به عنوان دارایی و از طرف دیگر به عنوان درآمد بیمه‌گر واگذرانده شناسایی شود و نباید حسب مورد با بدهی یا هزینه مرتبط تهاتر شود.

 

 

ذخیره تکمیلی در مبحث بیمه عمومی در حسابداری

چنانچه حق بیمه‌های عاید نشده برای پوشش خسارت مورد انتظار مربوط به بیمه‌های منقضی نشده در تاریخ ترازنامه کافی نباشد باید ذخیره تکمیلی لازم برای آن شناسایی شود. برای تعیین ذخیره تکمیلی، هر رشته از فعالیت‌های بیمه‌ای به طور جداگانه در نظر گرفته می‌شود. برای این منظور، مجموع حق بیمه عاید نشده هر رشته با مجموع خسارت مورد انتظار و هزینه‌های مربوط به آن مقایسه و در صورت وجود کسری، ذخیره تکمیلی شناسایی می‌شود.

 

 

حق بیمه‌های اتکایی در مبحث بیمه عمومی در حسابداری

بیمه‌گران مستقیم و اتکایی معمولاً بخشی از خطرات قبولی را به بیمه‌گران اتکایی منتقل و در قبال پوشش بیمه‌ای مجدد، بخشی از حق بیمه دریافتی را به آنها پرداخت می‌کنند. این مبالغ، هزینه بیمه اتکایی واگذاری نامیده می‌شود. حق بیمه اتکایی واگذاری به بیمه‌گران اتکایی باید توسط بمیه‌گر واگذرانده از تاریخ شروع پوشش بیمه‌ای و طی دوره تأمین خسارت قرارداد بیمه اتکایی، به طور یکنواخت طی دوره پوشش بیمه‌ای یا متناسب با الگوی وقوع خطر، به عنوان هزینه بیمه اتکایی واگذاری در صورت سود و زیان شناسایی شود.

 

بیمه‌گر واگذرانده، معاملات بیمه مستقیم و بیمه اتکایی را به صورت جداگانه گزارش می‌کند تا دامنه و اثربخشی بیمه اتکایی برای استفاده کنندگان صورت‌های مالی به طور شفاف گزارش شود و شاخص‌هایی از عملکرد مدیریت خطر به استفاده کنندگان ارائه گردد. بر این اساس، حق بیمه واگذاری به بیمه‌گران اتکایی به عنوان هزینه شناسایی می‌شود و با درآمد حق بیمه تهاتر نمی‌گردد.

 

 

انتقال پرتفوی در مبحث بیمه عمومی در حسابداری

طبق ماده 54 قانون تأسیس بیمه مرکزی ایران و بیمه‌گری، مؤسسات بیمه می‌توانند با موافقت بیمه مرکزی ایران و تصویب شورای عالی بیمه تمام یا قسمتی از پرتفوی خود را با کلیه حقوق و تعهدات ناشی از آن به یک یا چند مؤسسه بیمه مجاز دیگر واگذار کنند. با توجه به اینکه مسئولیت مرتبط با خسارت بیمه انتقالی از بیمه‌گر انتقال دهنده به بیمه‌گر قبول کننده منتقل می‌شود، انتقال پرتفوی باید توسط بیمه‌گر انتقال دهنده به عنوان حذف پرتفوی و توسط بمیه‌گر قبول کننده به عنوان قبول پرتفوی به حساب گرفته شود. حذف پرتفوی باید توسط بیمه‌گر انتقال دهنده از طریق حذف بدهی‌ها و دارایی‌های مرتبط با خطرات منتقل شده، به حساب گرفته شود. قبول پرتفوی باید توسط بیمه‌گر قبول کننده از طریق شناسایی درآمد حق بمیه عاید نشده و خسارت معوق پذیرفته شده، به حساب گرفته شود.

 

 

بیمه مشترک در مبحث بیمه عمومی در حسابداری

فعالیت‌های بیمه‌ای که از طریق قراردادهای بیمه مشترک با بیمه‌گذار انجام می‌شود باید توسط بیمه‌گران قبول کننده همانند بیمه مستقیم به حساب گرفته شود. بیمه‌گران مستقیم با اتکایی ممکن است طی یک قرارداد بیمه مشترک، طرف بیمه‌گذار واقع شوند یا اینکه هر یک به نسبت سهم خود از بیمه مشترک، قراردادهای جداگانه با بیمه‌گذار منعقد کنند. در این موارد بیمه‌گر سهم خود از حق بیمه‌ها، خسارت و سایر هزینه‌ها را براساس نسبت‌های توافقی به حساب می‌گیرند.

 

بیمه نامه‌هایی که به طور مستقیم توسط یکی از اعضای گروه بیمه‌گران مشترک صادر می‌شود باید توسط آن عضو به عنوان بیمه مستقیم به حساب گرفته شود و بخشی از خطرات که توسط سایر اعضای گروه پذیرفته می‌شود باید همانند بیمه اتکایی واگذاری محسوب گردد. بیمه‌گرانی که این خطرات را می‌پذیرند باید با آن همانند بیمه اتکایی قبولی برخورد کنند.

 

 

مخارج تحصیل در مبحث بیمه عمومی در حسابداری

مخارج تحصیل بیمه نامه‌ها شامل حق‌العمل پرداختی به مایندگی‌ها، مخارج صدور بیمه نامه‌ها، مخارج اداری نگهداری سوابق بیمه نامه‌ها و مخارج وصول حق بیمه‌ها باید در زمان وقوع به عنوان هزینه دوره شناسایی شود.

 

 

افشا در مبحث بیمه عمومی در حسابداری

در رابطه با بیمه عمومی اطلاعات زیر باید در یادداشت‌های توضیحی صورتهای مالی افشا شود:

1. رویه شناسایی درامد حق بمیه و حق بیمه عاید نشده (اعم از بیمه‌های مستقیم و بیمه‌های اتکایی).
2. رویه شناسایی هزینه حق بیمه بیمه‌های اتکایی واگذاری.
3. نحوه محاسبه ذخیره خسارت معوق و ذخیره تکمیلی.

 

اقلام زیر  درباره بیمه عمومی باید در متن ترازنامه افشا شود:

1. مطالبات از بیمه‌گذاران و نمایندگان.
2. مطالبات از بیمه‌گران اتکایی.
3. بدهی خسارت معوق.
4. بدهی به بیمه‌گران اتکایی.
5. حق بمیه عاید نشده.
6. ذخیره تکمیلی.

 

اقلام زیر باید در متن صورت سود و زیان در رابطه با بیمه عمومی افشا شود:

1. درآمد حق بیمه (مستقیم و اتکایی قبولی).
2. درآمد بازیافت خسارت از بیمه‌گران اتکایی.
3. هزینه خسارت بیمه‌های مستقیم و اتکایی قبولی.
4. هزینه حق بیمه اتکایی واگذاری.